Slijpsteen-materialen: Welke is het beste?

Slijpstenen zijn er in vele soorten en maten. In dit topic gaan we dieper in op het materiaal waar slijpstenen van zijn gemaakt en wat de voor en nadelen van deze materialen precies zijn. Hierdoor kan je gemakkelijker een keuze maken welk materiaal voor jou geschikt is. Laten we beginnen met de korte uitleg. Vind je het interessant? Lees dan rustig verder voor de uitgebreide uitleg!

In het kort:

Slijpstenen zijn op te delen in twee categorieën. Natuurslijpstenen en synthetische slijpstenen. Natuurslijpstenen spreken redelijk voor zich. Dit zijn stenen die uit een groeve zijn gehaald. Synthetische slijpstenen kunnen uit verschillende materialen bestaan. De meest voorkomende synthetische materialen voor slijpstenen zijn keramiek en diamant. Elk materiaal heeft uiteraard goede en minder goede eigenschappen.

Natuurslijpstenen

Natuurslijpstenen zijn specifieke stenen die rechtstreeks uit een berg zijn gehakt, in rechte stukken zijn gesneden en daarna zijn ingepakt voor verzending. Voorbeelden van natuurslijpstenen zijn de slijpstenen van Ardennes Coticule, Skerper Arkansas en Belgische Blauwe.

Voor- en nadelen van natuurslijpstenen

Een groot voordeel van natuurslijpstenen is dat ze over het algemeen langer meegaan dan synthetische slijpstenen. Daarnaast nemen natuurslijpstenen langzaam materiaal af. Deze slijpstenen slijpen rustig waardoor het eindresultaat controleerbaar en verfijnd is. Bovendien slijp je op een compleet natuurlijk product. Ook dat kan voor veel mensen een belangrijk voordeel zijn. Het grootste nadeel is echter dat het slijpen vaak wat langer duurt dan op synthetische slijpstenen. Bovendien is geen enkele natuurlijke slijpsteen gelijk. De korrelgrootte, de grofheid van de steen, kan per slijpsteen niet nauwkeurig worden vastgesteld. Daarom wordt er vaak een schatting gegeven van bijvoorbeeld 6.000 tot 8.000 grit. Dit is zeker in de hogere grits niet wenselijk!

Keramische slijpstenen

Keramische slijpstenen zijn stenen waarbij synthetische deeltjes tot één steen worden gebakken. Voorbeelden van keramische slijpstenen zijn de meeste stenen van Spyderco, Skerper, Naniwa en Shapton.

Voor- en nadelen van keramische slijpstenen

Keramische slijpstenen zijn heel precies als het aankomt op de aanduiding van de  korrelgrootte. Doordat de keramische deeltjes synthetisch worden vervaardigd weet je zeker dat de 8000 grit slijpsteen ook daadwerkelijk 8000 grit is. Bovendien zijn er erg betaalbare keramische slijpstenen te vinden. Het nadeel is dat er zoveel verschillende soorten keramische slijpstenen zijn die allemaal anders slijpen en ook ander resultaat geven omdat ze uit andere keramische deeltjes zijn gemaakt. Daarover in de uitgebreide uitleg meer.

Diamantslijpstenen

Een diamantslijpsteen bestaat meestal uit een plaat waar minuscule diamantdeeltjes op zijn aangebracht. Doordat het materiaal (bij goed gebruik) vrijwel niet slijt, volstaat een tamelijk dunne slijplaag. Meestal van niet meer dan een millimeter dik! Voorbeelden van diamantslijpstenen zijn de stenen van DMT, EZE-LAP en Atoma.

Voor- en nadelen van een diamantslijpsteen

Diamant is het hardste natuurlijke materiaal op aarde. Vandaar dat diamantslijpstenen over het algemeen niet slijten en veel resultaat hebben op de snede van je mes. Het haalt erg snel materiaal weg waardoor je niet lang hoeft te slijpen. Tevens heb je geen water of olie nodig tijdens het slijpen. Een beetje water of WD-40 kan er wel voor zorgen dat het slijpen iets soepeler gaat. Diamantslijpstenen zijn in het begin vaak grof waardoor ze misschien zelfs te snel te veel materiaal afnemen, controleer regelmatig of het slijpen nog goed gaat. Het belangrijkste om te weten tijdens het slijpen op een diamantslijpsteen, is dat je vrijwel geen kracht moet zetten! Doe je dit wel, dan bestaat de kans dat je de diamantlaag weg krabt. Slijp dus zachtjes en laat de diamanten het werk doen!

Uitgebreide uitleg

Technisch gezien is het allemaal wat ingewikkelder dan we hierboven hebben beschreven. Ten eerste zijn er twee verschillende soorten natuurslijpstenen, ten tweede zijn keramische én diamant slijpstenen eigenlijk beiden synthetische slijpstenen. Er zijn echter veel verschillen te benoemen als we het hebben over natuurslijpstenen, keramische slijpstenen en diamantslijpstenen. Laten we bij de natuurslijpstenen beginnen:

Natuurslijpstenen

In principe valt er op elke steen in de natuur te slijpen. Het slijpresultaat is echter verschillend per steen. Van alle stenen in de natuur zijn er maar een paar steensoorten die fijn en hard genoeg zijn om daadwerkelijk te functioneren als slijpsteen. Sinds mensenheugenis worden gereedschappen geslepen op natuursteen. Hierdoor heeft de mensheid eeuwen aan ervaring en weten we onderhand welke natuurstenen het beste slijpen en waarom. Er zijn twee voornaamste natuurslijpstenen te benoemen: Novaculiet en Coticule.

Novaculiet

De meest voorkomende soort natuurslijpsteen is novaculiet, ook wel Arkansas genoemd. Dit is een kwarts die al honderden jaren wordt gebruikt als slijpsteen. Deze stenen komen allemaal uit het Ouachita gebergte in Arkansas. Deze stenen staan bekend om subtiele metaalafname en prachtig slijpresultaat. In andere woorden ze slijpen rustig en fijn, maar relatief langzaam. De Skerper Arkansas-slijpstenen zijn novaculieten slijpstenen.

Coticule

Naast novaculiet zijn de natuurslijpstenen uit België ook wereldberoemd. Deze zogeheten Coticule stenen komen nog uit één open mijn in het plaatsje Vielsalm in de Ardennen. De Coticule-stenen hebben een basis van siliciumdioxide ook wel bekend als silica. Technisch gezien een kwarts, net als de Arkansas-stenen. Voorbeelden van natuurlijke Coticule slijpstenen zijn Ardennes Coticule slijpstenen en Belgische Blauwe slijpstenen. Coticule natuurstenen bevatten gemiddeld tussen de 30% en 40% spessartien. Spessartien is een variant van het mineraal granaat. Granaat is een van de hardste natuurlijke mineralen en daarom uitermate geschikt voor het slijpen van staal. De granaten laten tijdens het slijpen los waardoor er een soort slijppasta ontstaat. Deze pasta zorgt voor de slijpende werking van de steen.

Keramische slijpstenen

Je zou zeggen dat keramische slijpstenen zijn gemaakt van gebakken klei maar het ligt allemaal net iets ingewikkelder dan dat. De keramische slijpstenen beginnen hun leven als (witte, bruine of grijze) aluminiumoxide of siliciumcarbide in poeder vorm. Het synthetische poeder wordt in een laboratorium gecreëerd om zo de gewenste korrelgrootte te creëren (en omdat zowel aluminiumoxide en siliciumcarbide in de natuur vrijwel niet te vinden zijn). Het poeder wordt gemengd met een bindmiddel waarna het in een mal in de gewenste vorm wordt geperst. Het bindmiddel bestaat doorgaans uit natuurlijke producten, zoals cellulose, wax, klei en zelfs magnesium, of synthetische producten zoals: polyacrylaten, polyvinylalcohol of verschillende kunstharsen. Het exacte proces, en daarmee ook het gebruikte bindmiddel, wordt doorgaans niet gedeeld en blijft een geheim van de fabrikant.

De substantie wordt daarna in de mal tot dicht bij het smeltpunt verhit. Doorgaans een temperatuur van 1200 tot 1700 graden Celsius. De exacte temperatuur is afhankelijk van het gebruikte poeder en het bindmiddel. Bij de juiste temperatuur sintert de substantie aan elkaar, maar smelt het niet compleet. Na het afkoelen worden de stenen recht geslepen. Met als eindresultaat de keiharde keramische slijpsteen. Een aantal voorbeelden van dit soort slijpstenen zijn de meeste slijpstenen van: Skerper, Spyderco, Shapton en Naniwa.

Verschillen

Zoals je kan zien hebben de keramische slijpstenen verschillende kleuren en diktes. De verschillende kleuren zijn meestal kleurstoffen om het verschil in korrelgroottes duidelijk aan te geven. Het verschil in dikte, en daarmee ook gedeeltelijk de kwaliteit, van de steen komt voornamelijk door het gebruikte bindmiddel, de kwaliteit van het aluminiumoxide en zelfs de temperatuur waar de steen op wordt gebakken. Zo ontstaan er verschillen tussen de verschillende keramische slijpstenen. Er zijn zachte slijpstenen die snel slijpen maar ook sneller slijten. Vandaar dat deze stenen vaak wat dikker zijn. Er zijn ook harde, dunne slijpstenen die net iets minder snel slijpen maar wel veel langer mee gaan. Deze verschillen zorgen er echter ook voor dat een slijpsteen met 1000 grit van het ene merk net een ander slijpresultaat kan geven dan een 1000 grit slijpsteen van een ander merk. Ondanks dat deze stenen op papier dezelfde grit hebben. Door deze verschillen (hiermee bedoelen we niet de verschillende standaarden zoals JIS, ANSI of FEPA maar de daadwerkelijke verschillen van de stenen). raden wij aan om, als je meerdere slijpstenen koopt, slijpstenen van één merk te kopen. Dan weet je zeker dat je in de juiste stappen in korrelgrootte omhoog gaat!

Naast de hierboven genoemde keramische slijpstenen zijn er ook keramische slijpstenen waar nog extra slijpende deeltjes aan zijn toegevoegd. Vergelijkbaar met de granaten in een natuursteen zijn deze slijpende deeltjes extra hard en vaak gemaakt van synthetische saffier. Onder andere bekend van het horlogeglas in duurdere horloges. Voorbeelden van dit soort stenen zijn de slijpstenen van Spyderco en Fällkniven.

Diamantslijpstenen

Een diamantslijpsteen bestaat uit een basis (gewoonlijk van aluminium of plastic) waar een dunne ijzeren plaat met synthetische diamanten slijpdeeltjes op is bevestigd. Deze diamanten deeltjes worden natuurlijk niet met wat lijm op de dunne ijzeren plaat geplakt. Er komt een redelijk ingewikkeld galvanisatieproces bij kijken om de diamant deeltjes zo goed mogelijk op de ijzeren plaat te bevestigen. Door middel van elektriciteit wordt het ijzeren plaatje bedekt met een laagje nikkel die de diamanten slijpdeeltjes bij elkaar houdt.

Diamant uit een lab

De diamanten die worden gebruikt in de slijpstenen zijn geen natuurlijke diamanten. Het zijn in een laboratorium gekweekte diamanten die op moleculair niveau vrijwel identiek zijn aan echte diamanten. Waar natuurlijke diamanten miljoenen jaren nodig hebben om te groeien, worden tientallen synthetische diamanten tegelijk in één dag gegroeid. Deze nabootsing van natuurlijke oerkrachten kan op twee verschillende manieren: HTPT (High Pressure High Temperature) of CVD (Chemical Vapor Deposition). We zullen er verder niet al te diep op ingaan want hier wordt het ook voor ons iets te ingewikkeld. Bij HPHT worden aardse omstandigheden nagebootst. Er wordt immense druk en hitte (bijvoorbeeld door een BARS-systeem) uitgeoefend op grafiet of een kleine diamant waardoor de conditie ontstaat waarin diamanten kunnen groeien. CVD is een proces waar diamant kan worden gewonnen uit koolwaterstofgas. CVD kan worden gebruikt om een synthetische diamant te produceren door de omstandigheden te creëren die nodig zijn om koolstofatomen in het koolwaterstofgas te laten bezinken op een kristallijne ondergrond. Op deze manieren worden er wereldwijd miljoenen synthetische diamanten gegroeid die gebruikt worden voor sierraden en als slijpmiddel op slijpstenen!

Kubische boornitride (CBN)

Slijpstenen met kubische boornitride zijn op vrijwel dezelfde manier vervaardigd als synthetische diamanten. De deeltjes kubische boornitride zijn in een metalen laag gegalvaniseerd die op een metalen basis wordt geplaatst. Ook CBN-kristallen worden gegroeid onder hoge druk en hoge temperaturen om het natuurlijke groeiproces te versnellen of na te bootsen. De snelheid van dit proces is echter aanzienlijk lager dan het vergelijkbare proces voor synthetische diamant.

Qua hardheid schelen diamant en kubische boornitride niet veel. Bij kamertemperatuur wint diamant het van CBN. Bij hoge temperaturen (+700°C) is CBN weer harder dan diamant. Echter moet je flink je best doen wil je deze hitte creëren tijdens het slijpen met de hand. Voor het slijpen van je keuken- of zakmes op een slijpsteen zal dit voordeel van CBN niet van toepassing zijn. CBN heeft wel, vergeleken met diamant, betere chemische stabiliteit. Diamant kan namelijk reageren met de overgangsmetalen (nikkel, kobalt, chroom) die in sommige staalsoorten te vinden zijn. Het is echter niet aangetoond of, en in welke mate, dit ook voor diamantslijpstenen het geval is.

De prijs van slijpstenen met kubische boornitride is vergelijkbaar met diamantslijpstenen. Zelfs een doorgewinterde slijper heeft moeite het verschil te benoemen tussen een CBN slijpsteen en een diamantslijpsteen. Ongeacht of je kiest voor een slijpsteen met diamant of CBN, je zult er jarenlang plezier van hebben! Een voorbeeld van een slijpsteen met kubische boornitride zijn de slijpstaafjes van Spyderco.

Mono- of polykristallijn

De CVD-methode heeft het voordeel dat het zowel monokristallijne als polykristallijne diamanten kan maken. Een monokristallijne diamant bestaat simpelweg uit één kristalliet. Deze kristalliet is enkele nanometers tot maximaal één millimeter groot. Een polykristallijne diamant bestaat, zoals je misschien al kan raden, uit meerdere aan elkaar gebonden kristallen. Het voordeel van monokristallijne slijpstenen is dat de uniformiteit van het diamantkristal voorkomt dat de diamant breekt. Wel zal het kristal langzaam afronden. Hierdoor zal de slijpsteen langzaam steeds fijner en langzamer gaan slijpen. Uiteindelijk zijn de diamanten zo afgerond dat slijpen op de slijpsteen vrijwel geen resultaat meer geeft. Eén polykristallijne diamant bestaat uit meerdere kristallen. Deze diamant brokkelt tijdens het slijpen langzaam af. Hierdoor komt er elke keer een nieuw deel van de diamant bloot te liggen waardoor de slijpsteen zijn gehele levensduur dezelfde korrelgrootte behoudt en even effectief blijft. Uiteindelijk zijn de diamanten echter geheel afgesleten. In beide gevallen geldt dat de levensduur van de steen afhankelijk is van de druk die je zet tijdens het slijpen, het materiaal dat je wilt slijpen en hoe vaak je de slijpsteen gebruikt. Geen zorgen, bij juist gebruik gaan diamantslijpstenen meerdere jaren mee!

Uitzondering

De Naniwa Diamond Stones zijn unieke diamantslijpstenen. De Naniwa Diamond-slijpstenen zijn slijpstenen waar de diamantdeeltjes niet op een nikkel plaat zijn gegalvaniseerd, maar in een laag kunsthars zijn gebonden. Vergelijkbaar dus met een keramische slijpsteen. 

Conclusie

Wil je snel resultaat? Dan is een diamantslijpsteen ideaal. Het neemt snel een heleboel materiaal af. Het eindresultaat is echter niet zo scherp als een keramische slijpsteen. Vind je een vlijmscherp resultaat belangrijker en vind je het niet erg om iets langer te slijpen? Dan is een keramische slijpsteen perfect voor jou. Er zit veel kwaliteitsverschil tussen verschillende keramische slijpstenen, dus kies degene die het beste bij jou past! Wil je een vergevende en rustige slijpsteen? Kies dan een natuurlijke slijpsteen! Je bent iets langer aan het slijpen maar het resultaat mag er dan ook zeker zijn!

Elke slijpsteen heeft een bepaalde korrelgrootte. Weet je niet of je met een grove of een fijne slijpsteen moet beginnen? Wij leggen je graag uit met welke slijpsteen je moet beginnen!