Hoe slijp je een schaar?

Waarschijnlijk sta je er niet eens bij stil, maar je keukenschaar is één van de meestgebruikte gereedschappen in de keuken. Je knipt er ongetwijfeld weleens papier, karton of aluminiumfolie mee, maar wellicht ook kruiden, groenten en zelfs vlees en vis. Niet verwonderlijk dus dat je schaar op den duur minder scherp wordt. Je merkt dit doordat je meer kracht moet zetten en je niet langer een volledige knip van de bek naar de punt van de schaar kunt maken. In dat geval zit er maar één ding op: je schaar slijpen.

Voor het slijpen van normale scharen of je kappersschaar geldt wat ons betreft hetzelfde als voor messen: je kunt dit prima zelf. Hoe je dit doet, hangt voornamelijk af van de staat van de snedes. Merk je dat het knippen iets minder soepel gaat, maar nog wel gewoon lukt, dan volstaat soms het gebruik van schuurpapier. Zet met beide zijden van je schaar vijf à tien volledige knippen in een vel schuurpapier (de korrelgrootte is niet zo heel relevant) en je zult merken dat je schaar weer aanmerkelijk beter knipt. Wil je echter een werkelijk vlijmscherp resultaat of heb je je schaar dermate mishandeld dat deze echt bot is geworden en zelfs niet meer door een A4’tje heen komt, dan is het tijd voor zwaarder geschut. Je kunt je slijpsteen tevoorschijn halen.

Slijpen op een slijpsteen

Een schaar slijpen op een slijpsteen vereist een andere techniek dan het slijpen van messen. De meeste (keuken)messen - op een Japanse uitzondering na - hebben namelijk een tweezijdig geslepen lemmet. De snede heeft dan een V-vorm. Bij scharen ligt dit anders, ze hebben immers twee lemmetten. Beide zijn “slechts” aan de buitenkant geslepen, ook wel “chisel grind” genoemd. Wanneer je een schaar wilt slijpen, kun je deze dan ook het best demonteren en beide zijden als aparte “messen” beschouwen. Zo kun je eenvoudiger de gehele snede slijpen. Daarbij voorkom je dat je jezelf tijdens het slijpen van het ene lemmet per ongeluk snijdt aan het andere.

Waarmee je vervolgens begint, is het kiezen van de juiste slijpsteen. Gaat het slechts om bijslijpen, dan kun je een fijne steen nemen (korrel 1000 of hoger). Is je schaar behoorlijk bot, dan dien je de snede eerst te herstellen met een grovere slijpsteen. Hierbij valt te denken aan korrel 100 tot 400. Aangezien vrijwel alle scharen van roestvast staal gemaakt zijn, kun je ieder type slijpmiddel gebruiken. Voor een snel resultaat kun je kiezen voor diamant. Een voordeel hiervan is dat de slijpsteen niet zal uithollen en dus gedurende zeer lange tijd mee zal gaan. Heb je echter wat meer tijd en wens je een fijner resultaat dan je krijgt met diamantslijpstenen, dan volstaat ook keramiek, aluminiumoxide of novaculiet.

Binnenkant lemmet slijpen

De geschikte steen gevonden? Dan is het tijd om te beginnen met het slijpen van de binnenzijde van het eerste lemmet. We hebben het hier dus nog niet over de snede, maar over de vlakke binnenkant. Door veelvuldig gebruik van de schaar, waarbij beide lemmeten over elkaar heen schuren, kan deze namelijk onregelmatig gesleten zijn. Dit wil je als eerst herstellen. Bovendien verwijder je op deze manier eventuele roestaanslag.

Nadat je de slijpsteen hebt natgemaakt, plaats je het lemmet van de schaar er vlak op. In een gecontroleerde beweging beweeg je deze van de bek (de plaats waar het lemmet overloopt in de handgreep) tot aan de punt over de slijpsteen. Gebruik hierbij de gehele lengte van de steen en zet niet teveel kracht. De steen moet het werk doen. Herhaal dit tot - in het geval hiervan sprake is - alle roest is verdwenen. Je kunt ook met een stift of potlood markeringen aanbrengen over het gehele lemmet. Wanneer je ze allemaal hebt weggeslepen, is het lemmet volledig vlak.

Nu de snede

Vervolgens is het tijd voor de snede. Het voordeel van het slijpen van een schaar ten opzichte van een mes is dat de snede vrij breed en goed zichtbaar is. De juiste slijphoek wordt dus in principe al voor je bepaald. Je plaats nu het lemmet schuin op de slijpsteen, zodat de gehele snede contact maakt met de steen. Maak nu dezelfde beweging vanuit de bek richting de punt, gebruikmakend van het gehele slijpoppervlak. Afhankelijk van hoe bot de schaar was, zal er al dan niet een braam ontstaan (hoe botter, hoe groter de kans op een braam). Wanneer je een braam opmerkt, kun je stoppen met slijpen. Was je schaar nog relatief scherp voordat je begon te slijpen, dan zou je de snede met een stift kunnen markeren, om te kunnen zien of je voldoende weggeslepen hebt.

Is het lemmet scherp genoeg? Dan kun je dit proces herhalen met de andere helft van de schaar. Wanneer er braampjes zijn ontstaan, kun je deze eenvoudig verwijderen. Monteer beide schaardelen weer aan elkaar en maak enkele knipbewegingen. Door het over elkaar heen glijden van de twee lemmeten zullen de braampjes verdwijnen.

Gelukt? Fijn! Natuurlijk zijn er behalve de slijpsteen meerdere manieren om je scharen te slijpen. Zo heeft Chef's Choice een elektrische scharenslijpmachine. Met dit systeem kun je vanuit een vaste hoek slijpen, erg handig.

Als je een Tormek-slijpmachine gebruikt, zou je speciaal hiervoor ontworpen Tormek-scharenklem kunnen overwegen. Met deze klem kan je zowel kleine huishoudscharen als grote tuinscharen slijpen. Door de uitgekiende vorm van de geleideplaat wordt deze onwrikbaar aan de geleidestang van de slijpmachine bevestigd.

Ook Work Sharp biedt elektrische slijpsystemen waarmee je (onder andere) scharen kunt slijpen. Zo is er de Work Sharp Ken Onion Edition, een soort kleine professionele bandslijpmachine met een geleidingssysteem. Hiermee kun je vrijwel alle denkbare scherpe gereedschappen slijpen, waaronder dus ook scharen. Een andere optie is de Work Sharp Knive & Tool Sharpener, die wordt geleverd met een speciaal opzetstuk voor het slijpen van (bijvoorbeeld) scharen.

Ben je de gelukkige bezitter van een Edge Pro Apex-slijpsysteem en zou je hier ook scharen mee willen slijpen? Dan is het wellicht het overwegen waard om de speciale adapter voor het slijpen van scharen aan te schaffen. Weliswaar een wat duurdere optie, maar hiermee kun je exact wel de hoek instellen naar jouw wens. De elektrische slijpmachines bieden wat dat betreft minder keus.

Een ander slijpsysteem dat je zou kunnen gebruiken, is de Spyderco 204MF Sharpmaker. Deze wordt geleverd met een uitgebreide selectie aan slijpstaafjes, die bovendien los bij te bestellen zijn. De Spyderco is een eenvoudig te bedienen systeem. Aangetekend moet wel worden dat je extreem botte scharen (en messen) hiermee hoogstwaarschijnlijk niet meer scherp krijgt. In dat geval raden we toch het gebruik van bijvoorbeeld diamantslijpstenen aan.

Verder valt ook een slijpstaaf te gebruiken, maar het nadeel is dat deze tamelijk instabiel is. Je kunt moeilijk continu dezelfde slijphoek aanhouden. De kans is dan vrij groot dat je schaar onevenredig geslepen wordt. Doortrekslijpers zijn ongeschikt, omdat ze beide zijden van het lemmet slijpen. Bij scharen is dit natuurlijk niet de bedoeling.

Kortom: er zijn verscheidene mogelijkheden om je scharen te slijpen. Wil je meer weten over slijpen in het algemeen? Lees dan verder over de basisbeginselen van het slijpen!