Böker 150 jaar: fabrieksbezoek in Solingen, Duitsland

Al sinds de 17e eeuw maakt Böker messen in messenhoofdstad Solingen, Duitsland. Tegenwoordig is het een van de meest toonaangevende messenmerken ter wereld. Vanuit het hoofdkwartier in Solingen, Duitsland bedient Böker de messenwereld van allerlei soorten messen. Van zakmessen en keukenmessen tot scheermessen en survivalmessen.

150-Jarig jubileum van Böker

De huidige vorm van het bedrijf Heinr. Böker & Co is opgericht in 1869. Dat betekent dat Böker in 2019 haar 150-jarig jubileum viert. Wij waren uitgenodigd bij de festiviteiten in mei 2019 en hebben daar de Manufaktur in Solingen bezocht. We mochten alles in de productie zien en nemen jou graag mee op deze factory tour bij Böker Solingen. Ook vertellen we je graag meer over Böker als messenbedrijf.

Böker als internationaal messenbedrijf

Al sinds het prille begin van Böker in Duitsland heeft het bedrijf een heel internationale aanpak gehanteerd. Familieleden hebben aparte delen van het bedrijf gevestigd in de Verenigde Staten en Mexico. Hiermee is Böker een van de oudste multinationals ter wereld. Zeker in de messenwereld. Het zorgt ook voor een uitgebreide bedrijfsgeschiedenis, zeker met twee wereldoorlogen die tussendoor kwamen. Al die ervaring van honderden jaren messen maken is vertegenwoordigd in Böker anno nu.

Böker Manufaktur vs Böker Plus

Een veel gestelde vraag betreft het verschil tussen Böker Plus en Böker Manufaktur. Dat is op zich vrij eenvoudig: Böker Manufaktur wordt gemaakt in Solingen, Duitsland. Böker Plus wordt buiten Duitsland gemaakt. Dat betekent voor een groot deel productie uit China, maar er worden ook Böker Plus-messen gemaakt in Italië, Spanje en de Verenigde Staten.

Böker Arbolito

Dan heb je daarnaast ook nog Böker Arbolito. Dat zijn de Böker-messen die gemaakt worden in de Böker-fabriek in Argentinië. Uit deze fabriek komen veel jachtmessen.

De Böker Manufaktur in Solingen

Het is aantrekkelijk om te zeggen dat Böker een ‘fabriek’ heeft. Toch heeft dat woord een zeer industrieel karakter. Terwijl men bij Böker zoveel met de hand doet. De term ‘Manufaktur’ is dan beter op zijn plaats.

Het huidige pand van Böker stamt uit eind jaren ’90. Toen hebben de eigenaren bepaald dat Böker klaar was voor een stap naar een moderner gebouw. Een nieuw pand werd gezet vlak naast de oude fabriek. In dit pand is ruimte voor de verschillende onderdelen in het bedrijf: kantoor, productie en distributie.

Klassieke productie

Zo’n modern pand betekent niet dat Böker vergeten is waarmee het succes is begonnen: precies handwerk. In de productie van Böker in Solingen wordt al sinds het begin ontzettend veel handwerk toegepast. Sommige modellen zitten al sinds het eerste jaar in 1869 in het assortiment!

Natuurlijk zijn er machines. Maar in de praktijk draaien die allemaal en moeten ze nog altijd bemenst worden door ervaren krachten. Een mes haalt zichzelf immers niet langs een bandschuurmachine, en lang niet alle gaten lenen zich om automatisch te worden geboord. Sommige mensen denken nog wel eens dat je een plaat staal en een stuk handgreepmateriaal in een machine gooit en dat er dan aan de andere kant een mes uit komt. Dat is zeker niet het geval.

Zo zien we hier de oude stansmachines die nog altijd gebruikt worden voor het uitstansen van verschillende onderdelen. Van lemmeten tot rugveren, liners en washers. Hiervoor gebruiken ze machines die wel meer dan 100 jaar oud kunnen zijn. Natuurlijk hadden daar ook nieuwe machines kunnen staan. Maar Böker weet dat die nieuwe machines lang niet altijd kunnen wat hun oude, vertrouwde machines kunnen. Met de hand laden medewerkers hier platen materiaal in de machines.

Lemmeten: vlak en hol

Een mes is niks zonder een goed lemmet. Böker staat erom bekend dat er enorm veel verschillende staalsoort worden toegepast. Van klassiek koolstofstaal tot het beroemde Solinger scheermesstaal (zilverstaal), maar ook high end poederstaalsoorten. Een plat stuk staal is mooi, maar een lemmet moet wel dun uitgeslepen zijn om goed te snijden.

Dat uitslijpen van een lemmet kun je op een paar verschillende manieren doen, maar de meest voorkomende opties zijn vlakslijpen en holslijpen. Je ziet dat veel producenten voor één van beiden kiezen, en zich daarin specialiseren. Böker is een van de weinige bedrijven in Europa die zelf zowel holslijpingen als vlakslijpingen uitvoert. Hierin kijken ze simpelweg per ontwerp en staalsoort wat het beste en mooiste is.

Handwerk voor handgrepen

Ieder mes heeft een heft nodig. Böker houdt ervan in de Solinger Manufaktur om te werken met natuurlijke materialen. Hout en hoorn. Dat zijn ook de materialen die lang niet altijd in courante formaten en platen geleverd kunnen worden. Daarom is er een aparte afdeling waar medewerkers het materiaal voorbereiden voor productie. Hertshoorn wordt gekookt, rechtgebogen en daarna gevlakt zodat het mooi aansluit op het mes. Op een cirkelzaag staat een meestertimmerman hele dagen blokken hout te zagen die gebruikt kunnen worden voor de verschillende messen.

Op een freestafel haalt een medewerker met de hand houten greepschaaltjes langs de freeskop om de vorm eruit te frezen. Het fijne werk wordt tijdens de assemblage op schuurbanden gedaan. Voor sommige messen wordt ook een CNC-frees gebruikt die greepschalen voorbereidt. Dat neemt niet weg dat ook die greepschalen daarna nog allemaal met de hand op het mes worden pasgemaakt.

De mensen die messen maken

Voor een merk als Böker maken de mensen de messen. Door de grote hoeveelheid handwerk heeft Böker uiterst vaardige handen nodig. Aangezien er niet echt een beroepsopleding tot messenmaker bestaat leidt Böker veel medewerkers zelf op. Jongeren komen van heinde en verre naar Solingen om bij Böker messen te leren maken. Deze liefhebbers hebben het messenvirus pas écht goed te pakken!

Assemblage en afwerking

Op de afdeling assemblage vind je de beste medewerkers van Böker. Hier werken de mensen die al 20 jaar of langer bij het bedrijf zijn. In de assemblage en bij de afwerking kun je het mes immers maken of breken. Het gaat om het finetunen van de vergrendeling, de loop van het lemmet en het klinken van de pinnen van een slipjoint.

Je kunt je bijna niet voorstellen dat dit anno nu nog steeds met zoveel aandacht en liefde voor het vak in Europa gedaan wordt.

Met de hand worden die pinnen platgeslagen om de zakmessen in elkaar te klinken. Op lage krukken zitten medewerkers voor schuur- en polijstmachines om alle oppervlakken perfect af te werken. Met een kolomboormachine wordt de uitsparing voor het zilveren Böker-logo geboord. Je kunt je bijna niet voorstellen dat dit anno nu nog steeds met zoveel aandacht en liefde voor het vak in Europa gedaan wordt.

Böker open scheermessen

Ook de productie van Böker open scheermessen hebben we met eigen ogen gezien. Ieder scheermes ondergaat 18 stappen tot het lemmet zo gevormd is dat het de klassieke Böker-scheerstijl heeft. Met de hand worden de lemmeten tussen slijpwielen doorgehaald tot ze de beroemde Böker-holslijping hebben. Böker is hierin enorm bedreven en er worden speciale handelingen verricht die bedrijfsgeheim zijn. Hier mochten we dan ook geen foto’s maken.

Kwaliteitscontrole: ieder mes onder een vergrootglas

In een aparte ruimte in de fabriek inspecteren een aantal ervaren dames hele dagen alle messen die de fabriek verlaten. Met handschoentjes en een poetsdoek lopen zij ieder mes na. Ze testen of alles naar behoren werkt en zijn meedogenloos: iedere imperfectie betekent dat het mes terug gaat naar de productiehal.

Deze dames doen ook bij ieder mes dat de Solinger Manufaktur verlaat een briefje in, met daarop hun nummer. Zo kan er bij reclamaties achteraf altijd gezien worden wie het mes geïnspecteerd heet voor het de fabriek verlaat.

De Böker boom

Pas als het mes helemaal is goedgekeurd wordt het voorzien van het originele Böker-logo met de kastanjeboom. Het kwaliteitskenmerk dat al jarenlang garant staat voor Solinger topkwaliteit. Oorspronkelijk komt dit beeldmerk van een oude kastanjeboom die naast het pand van Böker stond. Deze boom is helaas tijdens een donderstorm gesneuveld. Maar in het Böker-museum achter de huidige Manufaktur hangt nog een houtsnijwerk van het logo, gemaakt van het originele kastanjehout van die Böker-boom.

Het merk Böker met de kastanjeboom stamt al uit 1674, dus nog voor de stichting van het huidige messenbedrijf. Dit kwam pas boven toen er rond 2017 bij de Mexicaanse tak van de familie documenten boven water kwamen die in de oorlog verloren gewaand waren.

Voor de verschillende landen waar Böker actief is heeft men de merknaam vertaald naar: Böker Baumwerk voor de Duitse taal, Böker Treebrand in het Engels en Spaanstaligen spreken van Böker Arbolito.

Indrukwekkende ervaring

Met eigen ogen zien hoeveel er met de hand gedaan wordt in de zo’n werkplaats blijft enorm indrukwekkend. Wanneer je in de Böker-fabriek rondloopt merk je aan alle medewerkers dat men trots is op het merk en de messen. Van het grove stansen tot de kleinste bewerkingen: overal komen mensenhanden aan te pas. In een tijdperk waarin de grote messenmerken afhankelijk zijn van vele CNC-freesmachines die een computerprogramma afdraaien, is het haast een verademing om te zien dat bij Böker het merendeel van de messen zonder CNC gemaakt wordt.

Dat betekent ook dat je in een mes regelmatig de hand van de maker terugziet. Zeker als het gaat om de natuurlijke materialen. Dat heeft zijn eigen charme, en maakt ieder mes uniek. Wat alle messen dan weer gemeen hebben is dat ze trots het Böker-logo met de boom dragen.