Laguiole messen: hoe herken je namaak?

Over Laguiole-messen bestaan veel misverstanden. Is het een merk? Is het een soortnaam? Wanneer is een mes een echt Laguiole-mes? En waarom kost de ene set €400 terwijl elders een set van zes messen voor slechts een tientje wordt aangeboden? Bij knivesandtools koop je altijd alleen maar originele Laguiole-messen. Maar hoe zit het met de rest? Daar geven wij voor eens en voor altijd antwoord op.

Inhoud

• Wat is een Laguiole-mes?
• Echt handwerk: ieder mes is een kunstwerk
• Is Laguiole een merk?
• Namaak Laguiole-messen
• Hoe herken je een echt Laguiole mes?
• Forge de Laguiole, Fontenille Pataud en Laguiole en Aubrac

Wat is een Laguiole-mes?

Laten we beginnen met de naam Laguiole: dit is de naam van een piepklein bergdorpje. Het dorp Laguiole is gelegen in het hart van de Aubrac-regio in Zuid-Frankrijk. Al vroeg in de 19e eeuw werden hier zakmessen en tafelmessen gemaakt voor schaapsherders en boeren in de Aubrac. In Nederland kennen we de Laguiole messen door wijlen Johannes van Dam. Als culinair recensent ging hij nooit van huis zonder een Laguiole-mes.

Niet ver bij Laguiole vandaan vinden we Thiers, de absolute Franse messenhoofdstad. Na de Eerste Wereldoorlog verdwijnen alle messenateliers uit Laguiole en verplaatst de productie naar Thiers. In de jaren 80 van de 20e eeuw begint een groep liefhebbers het merk Forge de Laguiole, tot op de dag van vandaag het enige merk dat daadwerkelijk in het dorpje Laguiole is gevestigd.

Er zijn in Thiers vlak bij Laguiole nog werkplaatsen die hun roots in Laguiole hebben en nog steeds op authentieke wijze produceren, zoals Fontenille Pataud en Laguiole en Aubrac. Samen met Forge de Laguiole zijn zij de enige die de Laguiole-traditie op productieniveau in ere houden. Er zijn ook nog een aantal kleine werkplaatsen die op (zeer) kleine schaal prachtige en unieke Laguiole-messen maken op bestelling, op de authentieke manier.

De echte puristen vinden dat Forge de Laguiole het enige échte Laguiole-merk is. Zij zijn namelijk de enige die in het dorpje Laguiole zelf zijn gevestigd en hun productie vanuit Laguiole doen.

Echt handwerk: ieder mes is een kunstwerk

Echte Laguiole zakmessen en tafelmessen worden gekenmerkt door het artisanale handwerk. Ieder mes wordt met de hand door één maker van begin tot eind gemaakt. Karakteristiek is het fraaie fijne vijlwerk op de rug van het lemmet en de veer en de typische bij voorop de handgreep. Daarnaast wordt voor Laguiole-messen vaak bijzonder en uniek heftmateriaal gebruikt. Denk aan buffelhoorn, jeneverbeshout en wrattenzwijntand. Maar ook gebruik van damaststaal, zilver en mammoetivoor komen we bij de exclusievere Laguiole-messen tegen.

Ieder mes wordt met de hand door één maker van begin tot eind gemaakt.

Originele Laguiole-zakmessen in originele vorm hebben geen vergrendeling. Ze zijn voorzien van een slipjoint-veer waardoor er wel weerstand is bij het dichtklappen. Tegelijk ontbreekt ook de stop-pin die voorkomt dat het lemmet in de handgreep terug tegen de veer klapt. Het is daarom belangrijk een Laguiole-zakmes altijd voorzichtig in te klappen om te voorkomen dat de snede beschadigd raakt door hardhandig sluiten.

Je ziet aan een echt Laguiole-mes ook vaak wel dat het handwerk is. De hand van de maker is altijd terug te zien. Waar bij moderne en tactische zakmessen de norm een spelingsvrij lemmet en perfecte centrering is, komt dit bij Laguiole-messen minder nauw. Het gaat immers om het handwerk en de traditie. Extreem scherp hoeft een Laguiole-mes niet te zijn: een Laguiole is over het algemeen scherp genoeg om een biefstuk en een stukje kaas netjes te snijden, niet om te scheren.

Kleinste kapel ter wereld?

Een Laguiole-mes heeft oorspronkelijk een aantal (zilveren) pinnen in de zijkant van de handgreep zitten die tezamen een Christelijk kruis voorstellen. Het verhaal gaat dat de herders zo ook wanneer ze ver van huis in de bergen waren, toch naar een eigen kruis konden bidden. De naam van het dorp 'Laguiole' komt van La Gleisola, dat 'kleine kerk' in het Occitaans (lokaal dialect) betekent.

Laguiole is een soortnaam voor het model dat origineel uit Laguiole komt. De naam Laguiole is niet beschermd.

Is Laguiole een merk?

Veel mensen denken dat Laguiole een merknaam is. Dit is niet het geval: Laguiole is een soortnaam voor het model dat origineel uit Laguiole komt. De naam Laguiole is niet beschermd. Althans, niet voor de messen. De Laguiole-kaas is wel beschermd met een Appellation d'Origine Contrôlée (AOC). Dit betekent dat enkel een kaas geproduceerd in het dorpje Laguiole de naam Laguiole mag dragen. Overtreding hiervan is wèl strafbaar.

Het lastige aan Laguiole-messen is dat er nergens een officiële regel bestaat die voorschrijft wat nu een echt Laguiole-mes is. Laguiole’s grootste messenmaker Forge de Laguiole is al jarenlang bezig om de Laguiole-messen onder een Indication Géographique Protégée (IGP) te laten vallen. Vanzelfsprekend steunt de burgemeester van Laguiole deze strijd, maar vooralsnog is de naam Laguiole onbeschermd.

Namaak Laguiole-messen

In de praktijk betekent dit op dit moment dat iedereen de naam Laguiole op een mes mag zetten. Of het nu in Noord-Frankrijk, China, Pakistan of Zuid-Afrika is gemaakt. Aangezien het fraaie model van een Laguiole-mes tegenwoordig sterk in populariteit toeneemt, wordt hier gretig gebruik van gemaakt. Bij de lokale grootgrutters vinden we messen die enigszins lijken op een Laguiole-mes, maar absoluut niets met de traditie en historie van het ambachtelijke Laguiole-mes te maken hebben. Vaak worden deze messen nog wat aangeprezen door er een “certificaat van authenticiteit” bij te doen. Of er staan een paar Franse woorden op de verpakking.

Op dit moment mag iedereen de naam Laguiole op een mes zetten. Of het nu in Noord-Frankrijk, China, Pakistan of Zuid-Afrika gemaakt wordt.

Zo vind je in een gemiddelde winkelstraat winkels waar je een set van zes felgekleurde Laguiole tafelmessen voor ongeveer een tientje koopt. Deze messen komen niet uit het dorpje Laguiole of de regio maar uit China of Pakistan. Ze worden niet op dezelfde artisanale wijze gemaakt en zijn kwalitatief nauwelijks met elkaar te vergelijken. Om over het materiaalgebruik en de afwerking nog maar te zwijgen.

Laguiole kartelmes?

Soms komen we ook grofgekartelde tafelmessen tegen waar Laguiole op staat. Een lachtertje. Geen enkele zichzelf respecterende Laguiole-messenmaker zou er aan denken een kartelmes te produceren. Met kartels scheur je jouw malse biefstuk, in plaats van deze te snijden.

Een grijs gebied: nepmessen uit Frankrijk

In Thiers zijn veel verschillende messenmakers gevestigd. Zoals gezegd doen wij zaken met enkelen van hen die zich houden aan de traditionele manier van maken. Er zijn echter ook in Thiers enkele messenmakers die het niet zo nauw nemen met wat een Laguiole-mes nu authentiek maakt. Zo zagen we Laguiole-messen met kartels en andere vreemdsoortige modellen waarop de naam Laguiole staat. Weliswaar gemaakt in Frankrijk, maar ze hebben niets met originele Laguiole-messen te maken. Deze messen kom je zelfs bij gerespecteerde warenhuizen tegen.

Ook zijn er verschillende bedrijven en kleine bedrijfjes die in of rond Laguiole zijn gevestigd, die eigenlijk niet veel meer doen dan een beetje assemblage. Ze laten hun onderdelen elders produceren en zetten ze in of nabij Laguiole in elkaar om toch te zeggen dat ze daar zijn gemaakt.

Drie manieren om een namaak Laguiole te herkennen

Doordat de naam Laguiole voor messen (nog) niet beschermd is, blijft het lastig voor een leek om de messen te onderscheiden. Er zijn enkele tips waarmee je al wel een groot deel van de namaakmessen er zo tussenuit pikt:

1: Kartels

Een echt Laguiole-mes heeft geen kartels. Gekartelde Laguiole-zakmessen hebben weinig te maken met de originele traditie. Alleen enkele Laguiole steakmessen hebben soms een subtiel gekartelde snede.

2: Prijs

Een Laguiole-mes wordt met de hand gemaakt, bewerkt en afgewerkt. En dat in Frankrijk. Daarnaast wordt een messenstaalsoort gebruikt en wordt vaak gekozen voor een fraai heftmateriaal. Wanneer je daar bij stil staat realiseer je je dat dit nooit voor tien euro per mes gemaakt kan worden, laat staan wanneer je voor tien euro een set van vier of zelfs zes stuks hebt. Voor dat geld kunnen nooit de juiste materialen gebruikt worden en ook voor afwerking is geen tijd. Een Laguiole-mes komt niet voor een paar euro van de lopende band rollen.

3: Heftmateriaal

Zoals hiervoor al genoemd wordt voor Laguiole-messen vaak een fraai heftmateriaal gebruikt. Denk aan pistachehout, buffelhoorn, jeneverbeshout of olijfhout. Het meest goedkope materiaal dat je over het algemeen tegen komt is staminawood: een uit echt hout opgebouwd composietmateriaal met epoxyhars. Kunststof of plastics zal je bij een enigszins authentieke maker niet tegen komen op een echt Laguiole-mes.

Forge de Laguiole, Fontenille Pataud en Laguiole en Aubrac

Bij knivesandtools vinden we het verschrikkelijk dat een prachtig traditioneel product als het klassieke Laguiole-mes zo wordt bedreigd door de Aziatische namaak. Daarom verkopen wij enkel Laguiole-messen van merken met een sterke reputatie. Enkel messen die op traditionele wijze worden vervaardigd in de regio rond het dorpje Laguiole.