Böhler M390 staal: wat is het en waarom is het zo populair?

Böhler M390 is een van de meest populaire staalsoorten van dit moment. Het wordt geroemd om zijn uitstekende scherptebehoud. Maar waar komt deze superster van de messenwereld vandaan? En waarom is M390 zo populair? Knivesandtools legt het uit.

Waar komt Böhler M390 vandaan?

Böhler M390 komt uit de fabriek van Böhler Edelstahl GmbH & Co KG in Kapfenberg, Oostenrijk. Deze fabrikant produceert staalsoorten die extreem slijtvast moeten zijn. De zogenoemde ‘specialty steels’. Het komt misschien als een verrassing, maar vrijwel alle messenstaalsoorten zoals we die kennen zijn helemaal niet als messenstaal ontwikkeld. Veel staalsoorten zijn oorspronkelijk ontworpen voor kogellagers of onderdelen in straalmotoren. Dat is ook het geval bij Böhler M390.

Hoewel Böhler M390 een van de meest populaire en best presterende messenstaalsoorten op de markt is heeft Böhler het ontwikkeld voor gebruik in matrijzen en mallen voor de spuitgietindustrie. Als je de datasheet van Böhler raadpleegt zie je dat nog steeds als primaire toepassing staan. Dat het ook goed is voor gebruik in zakmessen wordt zijlings genoemd als een alternatieve toepassing.

Voor die matrijzen moet het staal ook extreem slijtvast zijn. Wanneer je 10.000 keer dezelfde vorm uit een mal wilt halen, moet hij tussen gieting één en gieting 10.000 natuurlijk niet slijten. Daarom worden deze mallen gemaakt van hoogwaardige staalsoorten.

Ergens is het dus ook niet zo vreemd dat M390 neergezet wordt als mallenstaalsoort. Die industriële markt is vele malen groter. Daar kan Böhler veel meer kilo’s staal verkopen, dan wanneer het over de relatief kleine en lichte platen staal in de messenindustrie gaat.

Waarom is Böhler M390 zo populair?

Dat is samen te vatten in één woord: scherptebehoud. M390 is zo slijtvast dat het ook de vorm van de snede goed behoudt. Hierdoor blijft een mes in M390-staal heel lang scherp. Zo hoef je minder vaak te slijpen. Niet alleen fijn omdat het slijpen tijd kost, het scheelt ook in de levensduur van het mes. Als je immers vaker slijpt, is het lemmet eerder ‘op’. Je kunt een lemmet niet de gehele lemmethoogte opslijpen: het lemmet wordt dan erg dik achter de snede, waardoor hij veel minder goed snijdt.

Waarom is M390 zo slijtvast?

Dan moeten we naar de chemie en het productieproces kijken. Allereerst de manier waarop Böhler zijn M390 maakt. Dat gaat namelijk met een poedermetallurgisch proces. Dat vergt even wat uitleg.

Normaliter gooit een fabrikant verschillende elementen in een legering samen in een grote smeltkroes, giet daar grote blokken uit en walst die plat tot platen die bruikbaar zijn voor de messenfabrikant. Böhler gaat echter nog een stapje verder. Zij gaan vanuit de smeltkroes eerst door naar een gas-atomiseringmachine die het gesmolten staal als een verstuiver sproeit. De structuur op moleculair niveau wordt hierdoor een stuk fijner dan via de conventionele methoden van legeren.

Natuurlijk zijn er ook andere fabrikanten die dit proces beheersen, bijvoorbeeld Crucible met de CPM-methode en bij Carpenter noemen ze het hun Micro Melt.

Vervolgens kunnen we kijken naar de chemische samenstelling van het staal in die smeltkroes. Dat ziet er bij M390 namelijk zo uit:

Daarover kunnen we een ellenlange verhandeling houden over welk element voor welke eigenschappen zorgt, en hoe een combinatie van bepaalde elementen samen zorgt voor de uitzonderlijke kwaliteiten van M390, maar we houden het liever even simpel bij de voordelen.

Voordelen van Böhler M390

Naast puur scherptebehoud heeft M390 nog een paar fijne eigenschappen. Zo kan het tot een relatief hoge hardheid gehard worden, zonder dat er heel snel breukschade optreedt. Hiermee zeggen we niet dat M390 erg taai is, dat valt namelijk wel mee. Enkel dat M390 vergeleken met andere staalsoorten net iets dunner uitgeslepen kan worden.

Ook is M390 behoorlijk roestvast. Door de grote hoeveelheid chroom krijg roest niet snel een kans op het staal. Zeker vergeleken met sommige andere harde staalsoorten die bekend staan om hun scherptebehoud waar je juist voor roest een beetje moet oppassen.

Nadelen van Böhler M390

Waar voordelen zijn, moeten ook nadelen zijn. Zo is M390 relatief duur. In de aanschafprijs per kilo, maar ook qua bewerking. Slijtvast betekent namelijk ook lastig te bewerken. Zo heb je relatief meer tijd nodig voor het bewerken, maar slijt je in de productie ook sneller door je schuurbanden heen. Hierdoor is de aanschafprijs van een mes in M390-staal vaak een tikje hoger dan die van andere staalsoorten.

Ook is M390 niet heel eenvoudig te slijpen. Dat wil zeggen: met een simpel Arkansas-steentje kom je niet ver. M390 houdt van diamantstenen of keramische opties. Bij voorkeur onder een erg vaste hoek. Ook is M390 niet uitzonderlijk taai. Ook niet super broos, maar je moet er even rekening mee houden.

Ideale toepassingen van M390

M390 komt het best tot zijn recht wanneer het gebruikt wordt voor kleinere messen. Denk aan zakmessen of kleine vaste messen. Bij grotere messen wordt er vaak meer gevergd van de taaiheid van een staalsoort, daarin blinkt M390 simpelweg niet uit. Zijn broertje N690 is dan een veel betere optie.

Staalsoorten die erg lijken op Böhler M390

Op chemisch niveau zijn er een aantal staalsoorten die ontzettend lijken op M390. Zo zijn er CPM 20CV en Carpenter CTS-204P. De bestanddelen zijn zo goed als gelijk, het productieproces ook. En als we de vele snijtests die gedaan zijn erop na slaan zien we dat ze ook qua prestaties gelijk zijn. Is er dan één van deze staalsoorten beter dan de ander? Nee. De verschillen zijn zo klein dat je die als normale sterveling nooit merkt.

De adder onder het gras: hittebehandeling

We hebben het nu telkens over de staalsoort en zijn samenstelling. Toch is dat misschien niet eens het meest belangrijke onderdeel. Zo is er de hittebehandeling. Er wordt wel eens gezegd dat de staalsoort het lichaam is, maar dat de hittebehandeling de ziel van het staal bepaalt. Er zijn namelijk verschillende recepten om dezelfde staalsoort te harden. Zo kan het gebeuren dat M390 bij de ene fabrikant wat minder scherp blijft, maar nog taaier en roestbestendiger is. En dat een concurrent messen in extreem slijtvast M390 op de markt brengt die veel gevoeliger zijn voor roest. Is het één beter dan het ander? Dat ligt aan de toepassing. Het is een keuze. De taaiere variant zal bij zwaarder gebruik beter presteren. De hardere variant wanneer het puur om slijtage en scherptebehoud gaat.

Messen met een lemmet van M390 staal

Is je interesse in Böhler M390 gewekt? Mooi! We hebben al onze zakmessen met een lemmet van M390 en onze vaste messen in M390 voor je verzameld.